Ιωάννινα, 25η Μαρτίου 1944

Κατεβαίνω κάτω, ανοίγω την πόρτα κι ήταν ένας χωροφύλακας: «Μάστε τα, λέει, σε δυο ώρες φεύγετε». Του κλείνω την πόρτα κι ανεβαίνω τρέχοντας απάνω, χτυπώ την πόρτα του αδερφού μου κλαίγοντας. Σηκώνεται, ανοίγει το παράθυρο κι ακούγεται κείνος ο οδυρμός, κείνα τα μοιρολόγια, εκείνα τα χτυπήματα στα τζάμια, στις πόρτες. Αλαφιασμένος ο κόσμος. Σε δυο ώρες έπρεπε να μάσει ό,τι είχε. Τι, τι μπορούσε να πάρει;

Στέλλα Κοέν, επιζήσασα του Ολοκαυτώματος (via)

Ανήμερα της 25^ης Μαρτίου 1944, Γερμανοί στρατιώτες της Μεραρχίας Εντελβάις μαζί με διερμηνείς και Έλληνες Χωροφύλακες συγκέντρωσαν με τη βία τους Εβραίους των Ιωαννίνων στην Πλατεία Μαβίλη και στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο για να τους μεταφέρουν με σκεπαστά φορτηγά, μέσω Τρικάλων, στη Λάρισα και από εκεί στα στρατόπεδα του θανάτου της Πολωνίας. Όπως ήδη κατέδειξε ο Αλέκος Ράπτης, η καταλήστευση των περιουσιών των Ρωμανιωτών Εβραίων από Γιαννιώτες πολίτες άρχισε το μεσημέρι της ίδιας μέρας:

«Οι Γερμανοί έδωσαν την άδεια στους πιο κοντινούς συνεργάτες τους να ανοίξουν τα μαγαζιά και να προχωρήσουν στο πλιάτσικο των αγαθών και σε ότι δήποτε άλλο ήταν χρήσιμο, ενώ ταυτόχρονα τους επέτρεψαν να γίνουν οι κύριοι ιδιοκτήτες σε Εβραϊκά σπίτια και μαγαζιά.

Ο Γενικός Διοικητής Ηπείρου Μιχαήλ Τσιμπρής που υπήρξε ο επίσημος συνεργάτης των Γερμανών έδωσε εντολή για την άμεση διανομή δηλαδή την καταλήστευση των Εβραϊκών περιουσιών στα Γιάννενα.

Στους επόμενους μήνες που ακολούθησαν από την ημέρα της εκτόπισης το πλιάτσικο ή αλλιώς η καταλήστευση των περιουσιακών στοιχείων των Γιαννιωτοεβραίων, συνεχιζόταν κανονικά με την επίσημη σφραγίδα των δωσίλογων και των συνεργατών των Ναζί στα Γιάννενα.»

Αλέκος Ράπτης: Το Πλιάτσικο. 07/06/2010

Μέσα σε λίγες ώρες, ξεριζώθηκαν 1870 Ρωμανιώτες Εβραίοι μετά από 12 αιώνες από τα Γιάννενα. Το 2005 η ιστορική εφημερίδα των Ιωαννίνων «Ηπειρωτικός Αγών» δημοσίευσε τις φωτογραφίες εκτοπισμού που είχε τραβήξει με μεθοδικότητα και κυνισμό ο γερμανικός στρατός στην πλατεία Μαβίλη. Ένα χρόνο αργότερα και με τη βοήθεια της Κοινότητας των Γιαννιωτών-Εβραίων της Νέας Υόρκης, ο Αλέκος Ράπτης και ο «Ηπειρωτικός Αγώνας» αναγνώρισαν και ταυτοποίησαν μερικούς από τους συμπολίτες μας που εικονίζονται στις εν λόγω φωτογραφίες. Το σχετικό ένθετο της γιαννιώτικης εφημερίδας είναι διαθέσιμο δωρεάν εδώ.

Ολόκληρη η σειρά των φωτογραφιών του εκτοπισμού των Γιαννιωτών Εβραίων έχει αναρτηθεί στο ιστολόγιο XYZ Contagion: https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/05/25/ioannina-ebraioi/

Ένα webdoc για τη Ρωμανιώτικη Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων / A webdoc about the Romaniotes Jews of Ioannina

Τον Οκτώβρη του περασμένου χρόνου αναδημοσιεύσαμε σ’ αυτό εδώ το ιστολόγιο ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Αλέκου Ράπτη για τον εορτασμό του Γιομ-Κιπούρ στα Γιάννενα (13 και 14 Σεπτεμβρίου). Με αφορμή αυτή τη γιορτή, γυρίστηκε κι ένα σύντομο webdoc παραγωγής ΑΠΕ-ΜΠΕ για την ιστορική Κοινότητα των Ρωμανιωτών. Μιλούν οι Μωυσής Ελισάφ, Στέλλα Κοέν και Αλέγκρα Μάτσα. Αξίζει να το δείτε.

Ioannina is the “capital” of the Romaniotes Jews and the center of the Greek-speaking Jewish world, whose roots are lost in time, reaching as far as the ancient Greek era. The Synagogue of Ioannina is one of the oldest and most historical buildings in Greece. During the Holocaust, the Jews of Ioannina paid a heavy toll. Today, only 50 remaining believers carry the tradition, history, the distinctive customs and rituals (via).

In the following webdoc produced and directed by Akis Stamatiadis on the Yom Kippur Day, Moisis Elisaf, Stella Cohen and Alegra Matsa explain briefly the history of the Romaniotes. This webdoc provides no english subtitles, but you can read the script in English here.