“Υπήρξα και δασκάλα” – η Αρετή Μαλάμη μιλάει για το βιβλίο της (βίντεο)

Εκτός από εκδότρια και δημοσιογράφος με αξιοσημείωτη και μαχητική παρουσία στον γιαννιώτικο τύπο, η Αρετή Μαλάμη υπήρξε και δασκάλα σε διάφορα χωριά της Ηπείρου τη δεκαετία του εξήντα καθώς και στο Εβραϊκό Σχολείο των Αθηνών στο Παλαιό Ψυχικό για τέσσερα συναπτά έτη (1968-1972). Τις αναμνήσεις της από αυτή την περίοδο κατέγραψε η κυρία Μαλάμη σ’ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες στις εκδόσεις Καπόν.

Στο μικρό αυτό βιβλιαράκι, που κρατάτε στα χέρια σας, παρουσιάζονται κάποιες ελάχιστες «εικόνες» από τη ζωή στα χωριά της Ηπείρου, που δεν διέφερε από εκείνη στις περισσότερες περιφέρειες της ελληνικής ενδοχώρας τα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του 1960, όταν οι καπνοί της καταστροφής έβγαιναν ακόμα και από τα μισογκρεμισμένα σχολεία, και γύρω τους μαζεύονταν παιδάκια νηστικά, γυμνά και τρομαγμένα, ενώ ο κόσμος περίμενε την UNRRA να μοιράσει στα συσσίτια αλεύρι, γάλα σκόνη και λίγα ρουχαλάκια για τα γυμνόσαρκα κορμάκια τους.

Περιγράφω αυτή τη συγκεκριμένη δεκαετία, που εγώ υπηρέτησα σε τέσσερα πέντε χωριά του νομού Ιωαννίνων, και τις εμπειρίες μιας εικοσάχρονης, τότε, δασκαλίτσας που ερχόταν πρώτη φορά σε επαφή με αυτά. Αυτές τις εμπειρίες μου, που επηρέασαν βαθιά τη μετέπειτα ζωή μου και την κοσμοθεωρία μου, θέλησα να μεταδώσω στο πρώτο μέρος του βιβλίου μου.

Αργότερα, στα χρόνια της Δικτατορίας, όταν επανήλθα λόγω ανάγκης στο επάγγελμα της δασκάλας, το οποίο από χρόνια είχα εγκαταλείψει, το άσκησα με τις εμπειρίες μιας νέας γυναίκας με δημοσιογραφική εμπειρία, με κρίση ανεπτυγμένη και δυνατότητα να εκτιμήσει πλέον διαφορετικά την αγωγή που παρέχεται σε παιδιά της πρωτεύουσας και των αστικών κέντρων. Εργάστηκα τότε για τέσσερα έτη στο Εβραϊκό Σχολείο των Αθηνών στο Παλαιό Ψυχικό. Εκεί πλέον αντιμετωπίζω ως δασκάλα διαφορετικά παιδιά, διαφορετικούς γονείς, άλλον τρόπο ζωής και περιβάλλοντος, άλλα ενδιαφέροντα, που δημιουργούν σ’ εμένα άλλον έναν κόσμο, αλλιώτικο πλέον.

Για μένα άλλωστε εκεί κρύβεται το υφάδι της ζωής· στις εμπειρίες, των οποίων την υπεραξία αναγνωρίζω και σας καταθέτω, ελπίζοντας ότι θα αποτελέσουν ένα χρήσιμο ανάγνωσμα.

Πηγή: kaponeditions.gr

Η Αρετή Μαλάμη μίλησε με συγκίνηση για το βιβλίο της στο itv:

Ήταν, επίσης, πρόσφατα φιλοξενούμενη στην εκπομπή του Βλάση Ντόκα, στο ίδιο κανάλι.

Αντισημιτισμός: ακρότητα και κοινοτοπία. Σκέψεις για τη μνήμη και την ευθύνη της γενοκτονίας

Το Σάββατο 28 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στα Γιάννενα για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος με κεντρικό ομιλητή τον Διονύση Γ. Δρόσο, Καθηγητή Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αναδημοσιεύουμε με την άδεια του συγγραφέα το κείμενο της ομιλίας του.

«Αντισημιτισμός: ακρότητα και κοινοτοπία

Σκέψεις για τη μνήμη και την ευθύνη της γενοκτονίας»

                                                                                                                                                                                                               Διονύσης Γ. Δρόσος

 

Και ο κόσμος σιωπούσε. Έξι εκατομμύρια. Και ο κόσμος σιωπούσε.

Ιδού η ακρότητα και η κοινοτοπία συμπυκνωμένες σε δυο φράσεις που στοιχειώνουν το λόγο περί της γενοκτονίας των Εβραίων.

Και ο κόσμος σιωπούσε είναι ο αρχικός τίτλος του έργου Η νύχτα του Elie Wiesel. Έξι εκατομμύρια είναι ο αριθμός-σύμβολο των δολοφονημένων κατά την επιχείρηση «Τελική λύση» που κατά μετωνυμία ονομάζουμε Άουσβιτς.

Αν ακολουθήσουμε το σχήμα του Jacques Hassoun, κατά την επεξεργασία της τραυματικής εμπειρίας έχουμε έναν πρώτο χρόνο σιωπής, ακολουθεί ο χρόνος της μνήμης και τέλος περνάμε στο χρόνο της περισυλλογής του αξιομνημόνευτου και της ιστορίας.[1] Από τη δεκαετία του 80 (στα καθ’ ημάς του 90) έχουμε περάσει στον τρίτο χρόνο. [2] Η επεξεργασία αυτή του αξιομνημόνευτου είναι σύνθετη διεπιστημονική εργασία που προϋποθέτει έρευνα σε πολλαπλά επίπεδα (ιστορία- επιστημονική και δημόσια-, ψυχολογία, κοινωνιολογία, θεολογία, φιλοσοφία, ιατρική). Γι αυτό και η συζήτηση έχει ανοίξει πλέον σε θεματικές συναφείς με το γεγονός το ίδιο, που αφορούν όμως φαινόμενα μακρότερης διάρκειας από αυτό.

Το Άουσβιτς έχει θεωρηθεί το μεγάλο γεγονός του αιώνα που πέρασε. Κατά τον Günter Grass θα πρέπει να χρονολογούμε την ανθρώπινη ιστορία ως προ και μετά το Άουσβιτς. Κατά τον Adorno, «Μετά το Άουσβιτς, είναι βαρβαρότητα να γράφει κανείς ποίηση» και κατά τον Paul Celan, «Μετά το Άουσβιτς δεν είναι πλέον κανένα ποίημα δυνατό, εκτός και μόνο με αφορμή το Άουσβιτς».

Αυτό όμως το ‘ανείπωτο’, το ‘απερίγραπτο’, το ‘ασύλληπτο’, το ‘αδιανόητο’, αυτή η άνευ προηγουμένου ακρότητα, πώς μπόρεσε να συμβεί αν δεν συνδέεται με το καθημερινό, το κοινότοπο, το σύνηθες; Και τι νόημα έχει για το σημερινό μας βίο, αν το εξορίσουμε στο χώρο της ανεξήγητης εξαίρεσης; Πώς προέκυψε η τομή Άουσβιτς; Αν υπάρχει μια μετά Άουσβιτς εποχή, ποιες είναι οι συντεταγμένες της που ορίζονται από τη συνθήκη Άουσβιτς;

Στην προσπάθεια της να αναμετρηθεί με αυτά τα προβλήματα, η σκέψη έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά πειρασμούς. Όλοι οι πειρασμοί αυτοί προέρχονται από τη βασική συντεταγμένη, που διατρέχει όλη την προ και μετά Άουσβιτς ιστορία μας: το μίσος για τον Άλλον, όπως συμπυκνώνεται στην αρχετυπική του μορφή: τον αντισημιτισμό ή καλύτερα το τον αντι-εβραϊσμό ή την ιουδαιοφοβία.[3]

Τα απλά ερωτήματα που βάζει ο Shakespeare στο στόμα του Σάϋλοκ περιμένουν ακόμα την απάντησή τους:

«Είμαι Εβραίος. Δεν έχει ο Εβραίος μάτια; Δεν έχει ο Εβραίος χέρια, όργανα, διαστάσεις, αισθήσεις, αισθήματα, πάθη; Δεν τρέφεται με την ίδια τροφή, δεν πληγώνεται με τα ίδια όπλα; Δεν πάσχει από τις ίδιες αρρώστιες; Δεν θεραπεύεται με τα ίδια φάρμακα; Δεν κρυώνει και δεν ζεσταίνεται από τον ίδιο χειμώνα και το ίδιο καλοκαίρι, όπως ένας Χριστιανός; Αν μας τρυπήσεις δεν ματώνουμε; Αν μας γαργαλήσεις δεν γελάμε; Αν μας δηλητηριάσεις δεν πεθαίνουμε; Και αν μας αδικήσεις δεν θα εκδικηθούμε; » [4]

Η Ευρώπη είχε τον πολιτισμό να θέσει τα ερωτήματα. Δεν βρήκε τη δύναμη της αυτογνωσίας να τα απαντήσει. Ας συγκρατήσουμε πάντως ότι η ίδια η ποιότητα των ρητορικών ερωτημάτων καταδεικνύει ότι ο αντι-εβραϊσμός αποτελεί πρόβλημα ταυτότητας όχι των Εβραίων, αλλά των μη Εβραίων.

«Φοβάμαι τα μεγάλα ερωτήματα που συνοδεύονται συνήθως από μικρές απαντήσεις» έγραψε ο μεγάλος ιστορικός της Καταστροφής Raul Hilberg, υποδεικνύοντάς μας να αναζητήσουμε αντί των μεγάλων τι και γιατί, τα μικρά πώς. Πώς λοιπόν ο δικός μας ο παροντικός αντι-εβραϊσμός μας παρεμβάλλεται στη μνήμη μας μέσω μιας σειράς πειρασμών. Ποιοι είναι αυτοί οι πειρασμοί της μνήμης, με τις αντίστοιχες πλάνες τους;

Πρώτος πειρασμός. Ο πειρασμός των αριθμών.

Μα ήταν όντως 6,000,000 ; Και αν ήταν λιγότεροι;

Για να τελειώνουμε με τους αριθμούς: 5,660,000 είναι ο αριθμός που δίνει το Institute for Jewish Affaires το 1945. Ο Poliakof στρογγυλοποιεί τον αριθμό σε 6,000, 000. Κατά τον  Hilberg είναι 5,100,000. Και λοιπόν; Πόσοι θα έπρεπε να ήταν για να λογαριάζεται αυτό ως το μεγαλύτερο έγκλημα στην ανθρώπινη ιστορία;

Έχουν ακουστεί τα πιο απίθανα· ακόμα και ότι δεν υπήρχαν τόσοι Εβραίοι στην Ευρώπη πριν τον πόλεμο.

Ιδού οι γερμανικές στατιστικές, όπως παρουσιάστηκαν στη Διάσκεψη της Βανζέε, όπου λήφθηκαν οι αποφάσεις για την «Τελική Λύση»: άνω των 11,000,000 οι προς εξόντωση Εβραίοι της Ευρώπης, κατανεμημένοι κατά χώρα. [5]

Όσον αφορά τα θύματα, μέχρι το 2013, 4,300,000 είχαν ταυτοποιηθεί πλήρως από τις υπηρεσίες του Yad Vashem.

Όμως η λογική των αριθμών είναι μια ύπουλη παγίδα. Ο αριθμός ούτως ή άλλως είναι ασύλληπτος, αλλά και άψυχος. Αν θέλουμε να ακούσουμε κάποιον που ήξερε καλά από μαζικά εγκλήματα, ο Στάλιν έλεγε ότι ο φόνος ενός ανθρώπου είναι έγκλημα, ο φόνος 10,000 είναι στατιστική.

Και η στατιστική μας εισάγει λαθραία στη λογική των δολοφόνων. Αν θυμόμαστε αριθμούς μόνον, τότε η επιχείρηση της «εκμηδένισης» [Vernichtung] όπως την ονόμαζαν οι θύτες θριαμβεύει. Εκείνοι αντικατέστησαν τα ονόματα των προσώπων με αριθμούς, οι οποίοι στο ίδιο το Άουσβιτς ειδικά χαράχτηκαν στον αριστερό βραχίονα των εγκλείστων. Ο αριθμός πάντως δεν είναι αδιάφορος. Το έγκλημα θα ήταν ειδεχθές ακόμα και αν αφορούσε ένα πρόσωπο. Επαναλήφθηκε όμως 6,000,000 φορές. Πέρα από τους αριθμούς, η μνήμη πρέπει να αποδώσει στα θύματα την αξιοπρέπεια του ονόματος και του προσώπου. Σε αυτό το πνεύμα το μουσείο Yad Vashem έδωσε την πλέον παραστατική μορφή στη λεγόμενη αίθουσα των ονομάτων.

Δεύτερος πειρασμός: Ο πειρασμός των συγκρίσεων

Μα είναι η γενοκτονία των Εβραίων η μοναδική στον κόσμο; Δεν έγιναν άλλα μαζικά εγκλήματα; Η γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων του Πόντου; στις μέρες μας η η Καμπότζη, η Ρουάντα, η Γιουγκοσλαβία; Αλλά κυρίως, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης πήραν άραγε μικρότερη έκταση στη Σοβιετική Ένωση; Τα θύματα του Στάλιν ήταν μήπως λιγότερα; κτλ.

Η γενοκτονία των Εβραίων δεν είναι βεβαίως το πρώτο έγκλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ούτε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι αποκλειστικότητα του Ναζισμού. Συγχέουμε όμως, πολλές φορές όχι αθώα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα στρατόπεδα εργασίας με τα στρατόπεδα εξόντωσης. Chelmno, Belzec, Soribor, Maidanek, Treblinka, Birkenau-Auschwitz II δεν ήταν στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά βιομηχανίες εξόντωσης.

Όλες οι μαζικές σφαγές των διαφόρων ολοκληρωτισμών αφορούσαν ανθρώπους που θεωρήθηκαν επικίνδυνοι για το καθεστώς, λόγω της δράσης τους ή των ιδεών τους. Οι Εβραίοι κρίθηκαν ένοχοι όχι για τις πράξεις ή τις ιδέες τους ή τη θρησκεία τους, αλλά για το αίμα τους. Όχι το πράττειν αλλά το είναι, η ανθρώπινη ύπαρξη ενοχοποιήθηκε. Ακόμα και όπου αλλού η σφαγή έγινε για εθνοτικούς λόγους, αφορούσε αντεκδίκηση ή και εκκαθάριση περιοχών από εθνικά ή φυλετικά αλλότριους πληθυσμούς. Κανένα από αυτά τα εγκλήματα δεν είναι αμελητέο, κανένα δεν πρέπει να αφήνει ασυγκίνητο τον ανθρωπισμό μας. Όμως η γενοκτονία των Εβραίων έχει δύο χαρακτηριστικά που την ξεχωρίζουν στην ιεραρχία του εγκλήματος: 1) ποτέ άλλοτε δεν επιχειρήθηκε εκκαθάριση του κόσμου ολόκληρου από κάτι που θεωρήθηκε λάθος της φύσης ή του Θεού· ποτέ κανείς δεν ανέλαβε να διορθώσει τον Θεό· και αυτό από μόνο του κατεβάζει τον άνθρωπο ένα σκαλοπάτι πιο κάτω από τον Κάιν στου κακού τη σκάλα και 2) κανένα άλλο φονικό δεν προετοιμάστηκε επί 2000 χρόνια και σε καμία άλλη περίπτωση το θύμα δεν μισήθηκε τόσο ακόμα και μετά το έγκλημα. Μόνον η γενοκτονία των Εβραίων έχει ακόμα και σήμερα αρνητές που αποδίδουν το όλο γεγονός σε σκηνοθετημένη συνωμοσία των ίδιων των θυμάτων. Οι Εβραίοι φαίνεται πως είναι το μοναδικό είδος στο σύμπαν που είναι ένοχο ακόμα και για τα σε βάρος τους εγκλήματα!

Τρίτος πειρασμός: Ο πειρασμός του τετελεσμένου παρελθόντος

Λένε: εντάξει η γενοκτονία έγινε, αλλά αυτά όλα ανήκουν στο παρελθόν. Δεν είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Όμως υπάρχουν ιστορικά γεγονότα που ανοίγουν νέες εποχές και που ψήγματά τους, δομές τους, τεχνικές τους και νοοτροπίες τους επιβιώνουν· γεγονότα που ανοίγουν νέες εποχές. Και είτε μας αρέσει είτε όχι, όλη ανθρωπότητα έχει περάσει κάτω από την πύλη του κακού που έγραφε Arbeit macht frei.

Το μίσος για τους Εβραίους λειτούργησε και λειτουργεί χρησιμοποιώντας διάφορα οχήματα: χριστιανικός αντιϊουδαϊσμός, φυλετικός αντισημιτισμός, πολιτικο-θρησκευτικός ισλαμισμός, πολιτικός αντισιωνισμός- αντιϊμπεριαλισμός. Πάντα εκδηλώνεται ένα μίσος και όποιος μισεί θέλει την καταστροφή του αντικειμένου του μίσους του, μας μαθαίνει ο Σπινόζα. Και πράγματι: ο Ιουδαϊσμός θα πρέπει να εκλείψει ως θρησκεία στην πρώτη εκδοχή, οι Εβραίοι θα πρέπει να εκλείψουν ως φυλή στη δεύτερη, το κράτος του Ισραήλ θα πρέπει να εκλείψει στην τρίτη και την τέταρτη. Αυτός ο νέος μετά το Άουσβιτς, κυρίως μετά το 1967, υφέρπων αντι-εβραϊσμός είναι ενεργός και στη Μ. Ανατολή και στην Ευρώπη μας, όπου πχ Γάλλοι Εβραίοι συνεχώς εγκαταλείπουν τη χώρα, αλλά και στα καθ’ ημάς, όπου οι πάσης φύσεως θεωρίες συνωμοσίες είναι best seller, δεν υπάρχει συνωμοσία που να σέβεται τον εαυτό της που να μην έχει και τον Εβραίο της. Όπως δεν υπάρχει και χρονιά που να μην έχουμε βεβήλωση Εβραϊκού νεκροταφείου ή Συναγωγής. Παρόλο που οι Εβραίοι συμπολίτες μας από 77.377 πριν το διωγμό δεν είναι σήμερα πάνω από 5.500.

Η μνήμη είναι πόλεμος εναντίον όσων αρνούνται τη γενοκτονία, δηλαδή όσων τη συνεχίζουν με άλλα μέσα. Και ο πόλεμος της μνήμης άρχισε μαζί με τη γενοκτονία, [6] καθώς οι αυτουργοί της την κάλυπταν πίσω από ευφημισμούς και κωδικές ονομασίες: «Τελική λύση», «φυλετική υγιεινή», «μετακίνηση προς εργασία», «μετεγκατάσταση».

Τέταρτος πειρασμός: Ο πειρασμός των συμψηφισμών

Συναφής με τον προηγούμενο πειρασμό. Είναι οι φράσεις που αρχίζουν κάπως έτσι: «Ναι αλλά και οι Εβραίοι (ή το Ισραήλ), εδώ που τα λέμε…». Δεν χρειάζεται να συνεχίσω. Είμαστε τόσο εξοικειωμένοι με αυτούς τους άτοπους παραλληλισμούς στην καθημερινότητά μας. Δεν θα εμπλακώ σε συζήτηση ενός τόσο περίπλοκου και τόσο στρεβλά και μονομερώς φωτισμένου διεθνούς προβλήματος όπως το Μεσανατολικό. Θα επισημάνω απλώς το λογικό και ηθικό παράδοξο: αφού εξοντώθηκε ο μισός Εβραϊκός πληθυσμός της Ευρώπης, αφού συνεχίστηκαν διώξεις και πογκρόμ ακόμα και μετά το τέλος του πολέμου, αφού έκλεισαν τα σύνορά τους όλες οι χώρες, της Αμερικής συμπεριλαμβανομένης, αφού όσοι γύρισαν στα σπίτια τους βρήκαν άλλους να μένουν σε αυτά με «τίτλους ιδιοκτησίας», οι Εβραίοι βρέθηκαν και πάλι ένοχοι επειδή προσπάθησαν να βρουν μια νέα δική τους πατρίδα στη γη της Παλαιστίνης. Λίγα κράτη στον κόσμο δεν έχουν συνοριακά προβλήματα. Δεν υπάρχει κράτος του οποίου τα πεπραγμένα και οι πολιτικές να είναι υπεράνω κριτικής. Όμως δεν υπάρχει και άλλο κράτος που το κύριο αμάρτημά του να θεωρείται αυτή ταύτη η ύπαρξή του. Και αυτή η στάση συντηρεί την ιδέα της «Τελικής Λύσης».

Πέμπτος πειρασμός: Ο πειρασμός της μερικότητας

Θα μπορούσε να πει κανείς: εντάξει αυτό είναι ένα πρόβλημα εβραϊκό. Όλοι οι λαοί έχουν τις τραγωδίες τους και τους καημούς τους. Ας κοιτάξουμε τα δικά μας.

Ναι. Όμως υπάρχουν τραγωδίες που απαιτούν να αρθούμε από το μερικό στο οικουμενικό, γιατί είναι η ίδια η συνθήκη του οικουμενικού που επαναπροσδιορίζουν. Υπαινίχτηκα στην αρχή, ότι  το μίσος για τους Εβραίους είναι πρόβλημα φυσικό μεν για τους Εβραίους, αλλά ηθικό για τους μη Εβραίους. Ισχύει και για όλα τα άλλα θύματα της εξόντωσης: τους τσιγγάνους, τους «μελετητές της Βίβλου», τους σεξουαλικά «παρεκκλίνοντας». Γενικά το μίσος είναι πρόβλημα του υποκειμένου κυρίως και όχι του αντικειμένου, παρόλο που το αντικείμενο υφίσταται τις ορατές συνέπειές του. Αν δεν λύσουμε αυτό το κόμπλεξ με τους Εβραίους, γενικότερα την άρνηση του «άλλου», μάταιη και η θρησκεία της αγάπης, μάταιη και η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός και ο Πολιτισμός μας και άλλα ηχηρά παρόμοια που τρέφουν δαψιλώς την αυταρέσκειά μας.

Όμως δεν είναι μόνον αυτό. Το κατώφλι που διαβήκαμε στο Άουσβιτς σφραγίζει και στιγματίζει την πορεία όλου του ανθρώπινου είδους. Διαπράχθηκε έγκλημα κατά του ανθρώπινου είδους και όχι απλώς κατά μιας φυλής. Τα προγράμματα «ευγονικής», «φυλετικής υγιεινής» και «ευθανασίας» που άρχισαν να εφαρμόζονται πριν την οριστικοποίηση της «Τελικής Λύσης» σε Γερμανούς με νοητική υστέρηση και σωματικές δυσπλασίες, η πρόθυμη συνεργασία των γιατρών με το Ναζισμό, τα πειράματα με ανθρώπους, η τεχνογνωσία που αυτά κληροδότησαν, όλα αυτά δείχνουν τη δυνατότητα ενός ζοφερού μέλλοντος για όλη την ανθρωπότητα πέραν ιδεολογιών και πέραν φυλών και εθνών. Θυμόμαστε σήμερα ότι τίποτε δεν είναι πλέον αυτονόητο για την ανθρωπότητα στη μετά Άουσβιτς εποχή: ούτε η σχέση ανθρώπου με άνθρωπο ούτε η σχέση μας με τον Θεό ούτε ο πολιτισμός μας ούτε η πρόοδος.

Η μνήμη της γενοκτονίας είναι αγώνας αυτογνωσίας και ευθύνης για τον άνθρωπο.

Έκτος πειρασμός: Ο πειρασμός του οίκτου και της θυματοποίησης

Είναι ανθρώπινο, ο λόγος για την Καταστροφή να κατακλύζεται από συγκίνηση, συναισθηματισμό και λύπηση για τα αθώα θύματα. Εδώ ελλοχεύει ένας τελευταίος πειρασμός. Οι άνθρωποι αυτοί απογυμνώθηκαν από τα πάντα: από τις περιουσίες τους, από την πατρίδα τους, από το σπίτι τους, από τα οικεία αντικείμενα προσωπικής και θρησκευτικής αξίας, από τα ρούχα τους, από τα μαλλιά τους, πολλοί από ζωτικά τους όργανα και τέλος από την ιερότητα της ταφής (και αυτό είναι το θέμα της ταινίας που θα δούμε απόψε). Η «εκμηδένιση» έφτασε μέχρι τη μετατροπή τους σε στάχτη και την εξαφάνιση κάθε ίχνους τους επί της γης.

Δεν ζητούν τον οίκτο μας, αλλά το όνομά τους και την αναγνώριση της αξιοπρέπειάς τους. Αξιοπρέπεια για την οποία οι ίδιοι αγωνίστηκαν, αντίθετα από το στερεότυπο ότι ήχθησαν ως πρόβατα επί σφαγήν. Αγωνίστηκαν να κρατήσουν την όρθια στάση που είναι η ελάχιστη νίκη επί της βαρύτητας που ορίζει το ανθρώπινο.

Και το έπραξαν με διάφορους τρόπους που δεν πρέπει να ξεχαστούν.

Θυμόμαστε τον Mordechai Anielewicz και την εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας το Πάσχα του 1943, που κατεστάλη από το Στρατηγό των SS Jürgen Stroop, μετέπειτα διοικητή των SS στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Θυμόμαστε τις εξεγέρσεις στην Τρεμπλίνκα (2-8-43), στο Σόμπιμπορ (14-10-43) και στο Μπίρκεναου (7-10-44), όπου πρωταγωνίστησαν μάλιστα οι δικοί μας Θεσσαλονικείς Εβραίοι του Sonderkommando.

Από τον Ιανουάριο του 1942 είχε φτάσει η πληροφορία στους συμμάχους για τη χρήση αερίων, χάρη στο δραπέτη του Chelmno, Szlamek.

Θυμόμαστε τις 802 αποδράσεις από το Άουσβιτς (144 επιτυχημένες) και την ηρωική Mala Zimetbaum με το σύντροφό της Edward Garlinski.

Την απόδραση των Walter Rosenberg-Alfred Wetzler που διαφεύγουν στη Σλοβακία και παραδίδουν περιγραφές και σχέδια του στρατοπέδου που δημοσιεύονται στο War Refugee Board στην Washington.[7]

Θυμόμαστε τους 1000 περίπου Εβραίους που συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση, μέσα από τις γραμμές διαφόρων οργανώσεων.[8]

Η γραφή χρονικών και ημερολογίων ήταν επίσης αντίσταση στην «εκμηδένιση». Θυμόμαστε τις γραπτές μαρτυρίες που άφησαν οι Anna Frank και η Etty Hillesum. Τις μαρτυρίες μέσα από τα στρατόπεδα που βρέθηκαν θαμμένες στα γαλλικά, στα γίντις και στα ελληνικά από τον δικό μας Μαρσέλ Νατζαρή.[9]

Την τεράστια δουλειά καταγραφής αρχείων που έκαναν μέσα στο Γκέτο, ο ιστορικός Emanuel Ringelblum και το δίκτυό του Oneg Shabbat. 

Θυμόμαστε τη Margarete Buber-Neumann και τη Milena Jesenska· δεν είναι νίκη επί του θανάτου που έχτισαν τη σημαντικότερη φιλία της ζωής τους μέσα στο στρατόπεδο;

Δεν είναι νίκη επί του θανάτου, που τόσοι ανώνυμοι άνθρωποι έβρισκαν τον τρόπο να κάνουν τις προσευχές του Σαββάτου και τις νηστείες ακόμα των θρησκευτικών εορτών;

Θυμόμαστε την ποίηση του Yitzhak Katzenelson, αλλά και το έργο του ψυχιάτρου Viktor Frankl, θεμελιωτή της Λογοθεραπείας, Το νόημα της ζωής, το οποίο συνέγραψε μέσα στο Άουσβιτς, με αυτό το θεϊκό απόθεμα ελπίδας και θέλησης που δίνει κουράγιο ακόμα σε όλους μας να βρούμε νόημα στη ζωή μας, νόημα που χάνουμε για λόγους πολύ ελαφρύτερους από τον εγκλεισμό σε στρατόπεδα θανάτου.

Και όσο για τον κόσμο που σιωπούσε, να θυμόμαστε εκείνους τους λίγους που δεν σιώπησαν. Τον εθελοντή μάρτυρα Ορθόδοξο ιερέα π. Δημήτριο Κλεπινίν και στα καθ’ ημάς τον Αρχιεπίσκοπο Ζακύνθου Χρυσόστομο και τον Δήμαρχο Ζακύνθου Λουκά Καρρέρ, αλλά και τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τον Αρχηγό της Αστυνομίας Έβερτ που εξέδωσε πλαστές ταυτότητες για του Εβραίους συμπολίτες μας, και βεβαίως το ΕΑΜ που φυγάδευσε τον Αρχιραβίνο Αθηνών Μπαρτζιλάι και τόσους άλλους διωκόμενους. Και τους απλούς ανώνυμους πολίτες που έσωσαν κάτι από την αξιοπρέπεια μιας χώρας με 85% απώλειες Εβραίων, δίνοντας εστία σε ένα παιδί, σε ένα γείτονα, κάνοντας κάτι. Λίγοι ήταν, αλλά πάντα «μικρὰ ζύμη ὅλον τὸ φύραμα ζυμοῖ».

Μη μας αφήσει το πένθος να ξεχάσουμε ότι η «Τελική Λύση» τελικά απέτυχε. Και το μάθημα μας για τον άνθρωπο ας είναι διπλό, όπως μας το υπέδειξε ένας από τους πλέον διαπρεπείς επιζήσαντες, που μας άφησε τον περασμένο χρόνο, ο Elie Wiesel:

«Έχουμε φτάσει να γνωρίσουμε τον Άνθρωπο όπως αληθινά είναι. Άνθρωπος, εντέλει, είναι το ον που επινόησε τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς· ωστόσο, είναι επίσης το ον που μπήκε σ’ εκείνους τους θαλάμους αερίων ορθός, με την Προσευχή του Κυρίου ή το Σεμά Γισραέλ στα χείλη του».[10]

Σημειώσεις

[1] Jacques Hassoun,« Από τη μνήμη στην ιστορία», στο συλλογικό τόμο Εβραϊκή Ιστορία και Μνήμη (μτφρ. Αριέλλα Ασέρ) Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 1998, σ. 20-21.

[2] Οντέτ Βαρών-Βασάρ, «Ιστοριογραφία της γενοκτονίας των Εβραίων (1942-1945). Η ανυπόφορη αλήθεια και το καθησυχαστικό ψεύδος» στο Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων. Εστία, Αθήνα 2012.

[3] Για τη διάκριση των όρων αυτών βλ. Pierre-André Taguieff, Η νέα εβραιοφοβία (μτφρ Ανδρέας Πανταζόπουλος), Εκδόσεις Πόλις, 2005.

[4] William Shakespeare, The Merchant of Venice, Act III. Scene I.

[5] http://www.nizkor.org/hweb/places/germany/wannsee/wannsee-english.html

[6] Το επισημαίνει εύστοχα και επίμονα ο Primo Levi, Αυτοί που βούλιαξαν και αυτοί που σώθηκαν. Άγρα, Αθήνα 2000, σ. 31-32.

[7] Bernard Suchecky, Résistances juives à l’anéantissement. Editions Luc Pire. Parole et silence. Bruxelles, 2007.

[8] Steven Bowman, Η Αντίσταση των Εβραίων στην κατοχική Ελλάδα, Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο της Ελλάδας, Αθήνα 2012. Επίσης, Ρίκα Μπενβενίστε (επ), Οι Εβραίοι της Ελλάδας στην Κατοχή. Βάνιας- Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού, 1998.

[9] Μαρσέλ Νατζαρή, Χρονικό 1941-1945. Ίδρυμα Έτς Αχαϊμ, 1991.

[10] Elie Wiesel, Η νύχτα. Μεταίχμιο, Αθήνα 2016.

Η Θεσσαλονίκη των Εβραίων όπως την είδε ο Χρήστος Χρηστοβασίλης το 1894

“Το τρίτο κείμενο με τίτλο «Στην δημιουργία εθνικής εστίας του περιούσιου λαού του Ισραήλ» είναι ένα έμμετρο ποίημα, το οποίο ο Χρηστοβασίλης έγραψε το 1920 και έχει το προφητικό θέμα της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ. Δεν είναι τόσο η λογοτεχνική του αξία, όσο το θέμα του, που εκπλήσσει τον σημερινό αναγνώστη, ένας Έλληνας χριστιανός να μιλάει το 1920 για την ανάγκη ίδρυσης ενός εθνικού κράτους για τους Εβραίους. Με δεδομένο τον αντισημιτισμό, που δυστυχώς διακρίνει τους Έλληνες ακόμη και σήμερα, ο Χρηστοβασίλης αποδεικνύει για άλλη μία φορά πόσο μπροστά από την εποχή του σκεφτόταν.”

Vivlioniki

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Περί Εβραίων

Συγγραφέας: Χρήστος Χρηστοβασίλης

Έκδοση: Ροές (2007)

ISBN: 978-960-283-252-3

Τιμή: Περίπου €11

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τα τελευταία χρόνια η βιβλιογραφία σχετικά με τους Εβραίους Θεσσαλονικείς έχει εμπλουτιστεί με πολλούς και ενδιαφέροντες τίτλους, ένας εκ των οποίων είναι και το βιβλίο αυτής της ανάρτησης. Το ιδιαίτερο όμως, που παρουσιάζει αυτό το έργο, είναι ότι τα κομμάτια του γράφτηκαν το 1894 το πρώτο μέρος, το 1918 το δεύτερο και το 1920 το τρίτο, καθώς επίσης το γεγονός ότι συγγραφέας είναι ένας Ηπειρώτης λογοτέχνης εκπρόσωπος της “βουκολικής” λογοτεχνίας, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στις αρχές του 20ου αιωνα.

Η έκδοση είναι συμπαθητική, με κάποιες φωτογραφίες να συνοδεύουν το κείμενο. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει ένα χρονολόγιο σχετικά με τη ζωή του Χρηστοβασίλη, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς παρουσιάζει πολλές πτυχές του χαρακτήρα του, αλλά και της πολυτάραχης ζωής του. Στο τέλος κάθε ενός από τα τρία μέρη, που αποτελούν το…

View original post 659 more words

Η απάντηση του Αλέκου Ράπτη στο άρθρο του Κώστα Καλτσή

Σε συνέχεια ανάρτησής μας για το πρόσφατο αντισημιτικό άρθρο του Κώστα Καλτσή (εφ. Πρωινός Λόγος, 4.8.2016), αναδημοσιεύουμε παρακάτω την απαντητική επιστολή του ιστορικού ερευνητή Αλέκου Ράπτη (εφ. Πρωινός Λόγος, 10.8.2016). Ευχαριστούμε θερμά τον Αλέκο Ράπτη και από αυτή τη θέση για την άδεια αναδημοσίευσης.

Το πρωτοσέλιδο του “Πρωινού Λόγου” στις 10 Αυγούστου 2016. Από το προσωπικό αρχείο του Αλέκου Ράπτη.

Ιωάννινα 8 Αυγούστου 2016

Αξιότιμε κ. Διευθυντά,

Είμαι τακτικός αναγνώστης της εφημερίδας σας η οποία είναι μια απο τις παλιότερες ιστορικές και σημαντικές εφημερίδες της πόλης μας, με το κυριότερο χαρακτηριστικό της, την κοινωνική προσφορά της στο χώρο της μαχητικής δημοσιογραφίας και της ενημέρωσης.

Διάβασα στις 4 Αυγούστου 2016 πολύ προσεκτικά το άρθρο του συνεργάτη σας κ. Κώστα Καλτσή, που φιλοξενήθηκε στην έγκριτη  εφημερίδα σας και που φέρει τον τίτλο «Προς τι η επιμονή των Εβραίων να τους… τιμούμε συνεχώς».

Στο απίστευτο αυτό «ιστορικό του πόνημα», ο κ. Καλτσής καταπιάνεται με όλους και για  όλα.

Για τον αρθρογράφο κ. Καλτσή, η «πολιτισμικότητα» και οι πρόσφυγες είναι «…μια άλλη υπόθεση που θα την δούμε εν καιρώ και σε συνδυασμό με την παρουσία του πλήθους των αλλοδαπών, που αναγκαστικώς «φιλοξενούνται» εδώ».

Τι υπονοεί λοιπόν ο κ. Καλτσής, εκπέμποντας μηνύματα ξενοφοβίας και ρατσισμού στον αναγνώστη της εφημερίδας, μήπως δεν γνωρίζει ότι ζούμε σε μια σύγχρονη πολιτισμική κοινωνία, που είναι ενταγμένη στην κόλπους της ευρωπαϊκής ένωσης;

Μήπως δεν γνωρίζει ότι και αντίστοιχα ευρωπαϊκά κράτη όπως και η Ελλάδα, φιλοξενούν κατά χιλιάδες και περιθάλπουν πρόσφυγες από την εμπόλεμη κατάσταση στη Συρία;

Ωστόσο η σύγχυση στο «ιστορικό αυτό πόνημα» του αρθρογράφου κ. Καλτσή, επεκτείνεται ακόμη περισσότερο καθώς καταπιάνεται ευκαιριακά, αν όχι υποβολιμαία με την ιστορική και την φυσική παρουσία των Γιαννιωτοεβραίων συμπολιτών μας, εδώ στην πόλη των Ιωαννίνων.

Δίχως ίχνος εντροπής και καταισχύνης ο κ. Καλτσής, βεβηλώνει τη μνήμη των 1850 γιαννιωτοεβραίων συμπολιτών μας, που εκτοπίστηκαν από τους γερμανούς Ναζί, στις 25 Μαρτίου 1944  και έγιναν στάχτη στα Ναζιστικά στρατόπεδα Άουσβιτς και στο Μπιρκενάου στην Πολωνία, αναφέροντας επι λέξει: «…κατά την διάρκεια της χρονιάς, οι Γιαννιώτες καλούμαστε να τιμήσουμε τους Εβραίους – θύματα μιας απίστευτης θηριωδίας. Η ένστασή μας έχει σχέση με ένα μεγάλο …γιατί!».

«Ένσταση» λοιπόν καταθέτει κ. Καλτσής στην κοινωνία και στους αναγνώστες της εφημερίδας, με την «απίστευτη απορία του» και  το «μεγάλο του γιατί», αφού εδώ στα Γιάννενα, όλη η κοινωνία καθώς και οι πολιτικοί φορείς, τιμούμε κάθε χρόνο την μνήμη των αθώων θυμάτων της Ναζιστικής βαρβαρότητας,  των γιαννιωτοεβραίων συμπολιτών μας, που έγιναν στάχτη και χάθηκαν για πάντα στο Άουσβιτς και στο Μπιρκενάου, τον Μάρτιο του 1944.

Αλλά το «ιστορικό πόνημα» του αρθρογράφου κ. Καλτσή, συνεχίζει τις ενδιαφέρουσες ιστορικές του ανακρίβειες εμπλέκοντας και τα μαρτυρικά χωριά στο Νομό μας, που βίωσαν το καλοκαίρι του 1943 και το 1944 την Ναζιστική βαρβαρότητα, αναφέροντας πως σ΄αυτές τις εκδηλώσεις μνήμης δεν συμμετέχουν οι Εβραίοι! (απίστευτος ο κ. Καλτσής!), τονίζοντας επι λέξει: «…αλλά και σε εκείνους που στοιχειωδώς τιμούνται δεν είδαμε να συμμετέχουν οι Εβραίοι, ούτε και να γίνεται από την Ισραηλινή Κοινότητα (sic) κάποια έκκληση για συμμετοχή».

Μα δεν γνωρίζει ο κ. Καλτσής ότι συμπολίτες μας γιαννιωτοεβραίοι είναι Έλληνες πολίτες ενταγμένοι στην Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων, ή εάν το θέλει στην εβραϊκή Κοινότητα Ιωαννίνων;

Εάν λοιπόν δεν είναι τόσο  ανιστόρητος,  τότε σίγουρα είναι εκ του πονηρού η παραπάνω αναφορά του, για την «Ισραηλινή Κοινότητα», υπονοώντας πως αυτοί οι συμπολίτες μας είναι Ισραηλινοί πολίτες.

Παράλληλα δε το «ιστορικό αυτό πόνημα» του αρθρογράφου κ. Καλτσή, προχωράει και παραπέρα, καθώς ο ίδιος διαπιστώνει ότι  για τα θύματα του Ολοκαυτώματος «αναπέμπουμε ολημερίς και ολονυκτίς δοξασίες, νομίζουμε ότι ξεπερνά κι αυτά τα όρια της υπερβολής».

«Υπερβολή» λοιπόν για τον αρθρογράφο κ. Καλτσή, η μια και μοναδική ετήσια εκδήλωση μνήμης, για τους 1850 συμπολίτες μας γιαννιωτοεβραίους που θανατώθηκαν από τους Ναζί εδώ στα Γιάννενα.

Εάν λοιπόν αυτό το παραπάνω  δεν αποτελεί Ύβρις, απέναντι στα θύματα του Ολοκαυτώματος και στους λαούς της Ευρώπης που γνώρισαν τον Ναζισμό και τον Φασισμό, όπως καταγράφεται στο «ιστορικό πόνημα» του αρθρογράφου κ. Καλτσή τότε σίγουρα αποτελεί θέση και άποψη που  εντάσσεται στον μακρύ κατάλογο των νοσταλγών του ναζιστικού παρελθόντος.

Αλλά μιας και τα πολεμικά γεγονότα στην Μέση Ανατολή και τις εδαφικές ανακατατάξεις στη Συρία, στην Τουρκία και στο Ιράκ, βρίσκονται σε εξέλιξη και  σε συνδυασμό με το Παλαιστινιακό και το Ισραήλ, ο αρθρογράφος κ. Καλτσής δεν παραλείπει να «αναλύσει βαθέως»  την υφιστάμενη γεωπολιτική κατάσταση, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου που ελλοχεύει για την Ελλάδα, με τους Εβραίους να συνωμοτούν εναντίων της, αναφέροντας επι λέξει: «για την σκοπιμότητα να αναγνωρίσουμε την ιδιαιτερότητα των Εβραίων… την επιρροή τους στην εξελικτική πορεία του κόσμου και φυσικά της χώρας μας».

Ένα απίστευτο λοιπόν «ιστορικό πόνημα», φαιάς απόχρωσης και νεοναζιστικής αντίληψης, ξετυλίγεται με άκομψο τρόπο από τον αρθρογράφο κ. Καλτσή με ιστορικούς ερασιτεχνισμούς και ανακρίβειες, που διαστρεβλώνουν συστηματικά τα γεγονότα της Ιστορίας.

Αξιότιμε κ. Διευθυντά,

Θεωρώ ότι η έγκριτη εφημερίδα «Πρωινός Λόγος» αποτέλεσε και αποτελεί έναν από τους πυλώνες της τοπικής δημοσιογραφίας στην πόλη μας.

Η ιστορική της παρουσία και η πληθώρα των βραβεύσεων της από την πολιτεία και τους φορείς του τόπου, καταμαρτυρούν την μαχητικότητα αυτής της εφημερίδας, στο χώρο της δημοσιογραφίας.

 

Ωστόσο το άρθρο του κ. Καλτσή, είναι απαράδεκτο και βρίθει από σωρεία ιστορικών ανακριβειών, αλλά και νεοναζιστικών αντιλήψεων του ιδίου του αρθρογράφου, που θα έλεγα ότι δεν συνάδουν με τις δημοκρατικές και κοινωνικές αξίες, που χαρακτηρίζουν την εφημερίδα σας.

 

Επιπλέον δε αυτό το «ιστορικό πόνημα» του αρθρογράφου κ. Καλτσή, προσβάλλει όχι μόνο την μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, αλλά και όλους εμάς, που μαζί καταδικάζουμε την κάθε είδους ξενοφοβία, τον κοινωνικό ρατσισμό και τον κάθε είδους ναζισμό και  φασισμό, που ελλοχεύει στις μέρες μας.

 

Στο πνεύμα του δημοκρατικού διαλόγου θα σας παρακαλούσα ευγενικά, για την δημοσίευση της άποψης μου, ούτως ώστε να γνωρίσουν και οι αναγνώστες της εφημερίδας και την απλή άποψη, αλλά και θέση ενός απλού αναγνώστη.

 

Σας ευχαριστώ για την φιλoξενία

Με εκτίμηση

 

Αλέκος Ράπτης

Ιστορικός ερευνητής

Ιωάννινα

Από το προσωπικό αρχείο του Αλέκου Ράπτη

Πρωινός Λόγος, 10 Αυγούστου 2016

 

Ιωάννινα, 25η Μαρτίου 1944

Κατεβαίνω κάτω, ανοίγω την πόρτα κι ήταν ένας χωροφύλακας: «Μάστε τα, λέει, σε δυο ώρες φεύγετε». Του κλείνω την πόρτα κι ανεβαίνω τρέχοντας απάνω, χτυπώ την πόρτα του αδερφού μου κλαίγοντας. Σηκώνεται, ανοίγει το παράθυρο κι ακούγεται κείνος ο οδυρμός, κείνα τα μοιρολόγια, εκείνα τα χτυπήματα στα τζάμια, στις πόρτες. Αλαφιασμένος ο κόσμος. Σε δυο ώρες έπρεπε να μάσει ό,τι είχε. Τι, τι μπορούσε να πάρει;

Στέλλα Κοέν, επιζήσασα του Ολοκαυτώματος (via)

Ανήμερα της 25^ης Μαρτίου 1944, Γερμανοί στρατιώτες της Μεραρχίας Εντελβάις μαζί με διερμηνείς και Έλληνες Χωροφύλακες συγκέντρωσαν με τη βία τους Εβραίους των Ιωαννίνων στην Πλατεία Μαβίλη και στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο για να τους μεταφέρουν με σκεπαστά φορτηγά, μέσω Τρικάλων, στη Λάρισα και από εκεί στα στρατόπεδα του θανάτου της Πολωνίας. Όπως ήδη κατέδειξε ο Αλέκος Ράπτης, η καταλήστευση των περιουσιών των Ρωμανιωτών Εβραίων από Γιαννιώτες πολίτες άρχισε το μεσημέρι της ίδιας μέρας:

«Οι Γερμανοί έδωσαν την άδεια στους πιο κοντινούς συνεργάτες τους να ανοίξουν τα μαγαζιά και να προχωρήσουν στο πλιάτσικο των αγαθών και σε ότι δήποτε άλλο ήταν χρήσιμο, ενώ ταυτόχρονα τους επέτρεψαν να γίνουν οι κύριοι ιδιοκτήτες σε Εβραϊκά σπίτια και μαγαζιά.

Ο Γενικός Διοικητής Ηπείρου Μιχαήλ Τσιμπρής που υπήρξε ο επίσημος συνεργάτης των Γερμανών έδωσε εντολή για την άμεση διανομή δηλαδή την καταλήστευση των Εβραϊκών περιουσιών στα Γιάννενα.

Στους επόμενους μήνες που ακολούθησαν από την ημέρα της εκτόπισης το πλιάτσικο ή αλλιώς η καταλήστευση των περιουσιακών στοιχείων των Γιαννιωτοεβραίων, συνεχιζόταν κανονικά με την επίσημη σφραγίδα των δωσίλογων και των συνεργατών των Ναζί στα Γιάννενα.»

Αλέκος Ράπτης: Το Πλιάτσικο. 07/06/2010

Μέσα σε λίγες ώρες, ξεριζώθηκαν 1870 Ρωμανιώτες Εβραίοι μετά από 12 αιώνες από τα Γιάννενα. Το 2005 η ιστορική εφημερίδα των Ιωαννίνων «Ηπειρωτικός Αγών» δημοσίευσε τις φωτογραφίες εκτοπισμού που είχε τραβήξει με μεθοδικότητα και κυνισμό ο γερμανικός στρατός στην πλατεία Μαβίλη. Ένα χρόνο αργότερα και με τη βοήθεια της Κοινότητας των Γιαννιωτών-Εβραίων της Νέας Υόρκης, ο Αλέκος Ράπτης και ο «Ηπειρωτικός Αγώνας» αναγνώρισαν και ταυτοποίησαν μερικούς από τους συμπολίτες μας που εικονίζονται στις εν λόγω φωτογραφίες. Το σχετικό ένθετο της γιαννιώτικης εφημερίδας είναι διαθέσιμο δωρεάν εδώ.

Ολόκληρη η σειρά των φωτογραφιών του εκτοπισμού των Γιαννιωτών Εβραίων έχει αναρτηθεί στο ιστολόγιο XYZ Contagion: https://xyzcontagion.wordpress.com/2013/05/25/ioannina-ebraioi/

Η επιζήσασα του Ολοκαυτώματος Άρτεμις Μπατή Μιρόν (μαρτυρία)

“Και ήρθε η διαταγή, που έλεγε πως στις 8 το πρωί έπρεπε να μαζευτούνε όλοι οι Εβραίοι κοντά στη λίμνη Παμβώτιδα με λίγα δέματα στο χέρι. Εμείς κοιμόμασταν, δεν ξέραμε τίποτα. Το πρωί όταν σηκώθηκε η μανούλα μου και το άκουσε, χιόνιζε εκείνη τη μέρα, ντυθήκαμε ζεστά, ετοιμάσαμε τρία δεματάκια μικρά με εσώρουχα και ένα δέμα με ξηρούς καρπούς, γιατί δεν ξέραμε τι θα αντιμετωπίσουμε. Και βγήκαμε από το σπίτι αγκαλιασμένοι, η μητέρα μου, το αδερφάκι μου κι εγώ. Η μητέρα μου κλειδώνει την πόρτα του σπιτιού χωρίς να ξέρουμε ότι στο σπίτι αυτό ποτέ ποτέ ποτέ δεν θα επιστρέψουμε.”

Άρτεμις Μιρόν

Η Άρτεμις Μιρόν, το γένος Batis, κατάγεται από τα Ιωάννινα. Είναι η μόνη από την οικογένεια της που κατάφερε να επιζήσει του Ολοκαυτώματος. Όταν το 1943, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Γερμανοί εισέβαλαν στα Ιωάννινα, άρχισε για την Αρτέμιδα Μιρόν, όπως και για όλη την εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων, το δράμα.

Η παραπάνω ομιλία πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2015 σε εκδήλωση που οργάνωσαν το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, μαζί με την Πρεσβεία του Ισραήλ στην Κύπρο στο Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λάρνακας και απευθυνόταν στους μαθητές των Γυμνασίων και των Λυκείων Λάρνακας.

Πληροφορίες via Teacher Antonis

Διαβάστε επίσης: Το νούμερο 77132. Η επώδυνη διαδρομή από τα Γιάννενα στο Άουσβιτς (συνέντευξη στη Χρύστα Ντζάνη).

Το νούμερο 77132. Πηγή: https://chrystantzani.wordpress.com/2015/02/07/artemis_batis_miron/

Έκκληση για οικονομική ενίσχυση με σκοπό την αποκατάσταση των ζημιών στο Εβραϊκό Νεκροταφείο των Ιωαννίνων / Fundraising to restore the Jewish Cemetery of Ioannina (Greece)

Σύμφωνα με το epiruspost.gr, θυελλώδεις άνεμοι προκάλεσαν την Πρωτοχρονιά τεράστιες ζημιές στο Εβραϊκό Νεκροταφείο των Ιωαννίνων. Το μικρό κτίριο που χρησιμοποιείται ως Συναγωγή για τις νεκρώσιμες ακολουθίες, το πλακόστρωτο αλλά και αρκετοί τάφοι υπέστησαν σημαντικές φθορές. Επειδή η ολιγάριθμη Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων θα είναι αδύνατο να καλύψει από μόνη της το κόστος των ζημιών που ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες ευρώ, η Μάρσια Χαντάντ Οικονομόπουλος, διευθύντρια της συναγωγής & του μουσείου Kehila Kedosha Janina στη Νέα Υόρκη, απευθύνει έκκληση για άμεση οικονομική ενίσχυση με σκοπό την αποκατάσταση των ζημιών. Όποια/ος θέλει να βοηθήσει, μπορεί να επικοινωνήσει μαζί της στο μέιλ kehila_kedosha_janina [at] netzero.net.

According to the news portal epiruspost.gr, strong storm winds severely damaged the Jewish Cemetery of Ioannina, Greece on Thursday January 1st. The Kehila Kedosha Janina Synagogue & Museum of NY, is spearheading a drive to raise money for repairs (estimated at more than $50,000). US residents can donate by sending checks to Kehila Kedosha Janina Synagogue, 280 Broome Street, New York, NY 10002. For those outside the United States who wish to make bank transfers directly to the Jewish Community of Ioannina, please contact Marcia Ikonomopoulos at kehila_kedosha_janina [at] netzero.net and she will send you the bank information for the Jewish community in Ioannina.

More information: Jewish cemetery in Ioannina, Greece damaged by storm (Jewish Heritage Europe)

Uprooted tree next to tahara house at the Jewish cemetery in Ioannina, Greece. More photos at http://www.jewish-heritage-europe.eu/2015/01/05/jewish-cemetery-in-ioannina-greece-damaged-by-storm/%E2%80%9D

Η «Μηχανή του Χρόνου» για τα ατιμώρητα εγκλήματα της Μεραρχίας Εντελβάις στην Ήπειρο και την Κεφαλονιά / Eine Sendung des griechischen Fernsehens zu den Gräueltaten der “Edelweiß”-Division in Epirus und auf Kefalonia

Το εντελβάις (στο σκούφο και στα μανίκια της στολής) ήταν το διακριτικό της 1ης Ορεινής Μεραρχίας της Βέρμαχτ, μιας επίλεκτης μονάδας που αποτελούνταν από Βαυαρούς και Αυστριακούς στρατιώτες. Πίσω από το άνθος κρυβόταν, όμως, μια αιμοσταγής ομάδα εγκληματιών. Η Μεραρχία Εντελβάις αιματοκύλησε τα Βαλκάνια και την Ελλάδα το 1943-44, έχοντας ήδη αναλάβει επιχειρήσεις στην Πολωνία, τη Γαλλία, τη Γιουγκοσλαβία και τη Σοβιετική Ένωση.

Μέσα σε λίγους μήνες, κατέκαψε και ερήμωσε εκατοντάδες χωριά στην Ήπειρο, κατέσφαξε τους κατοίκους του Κομμένου, των Λιγκιάδων και της Μουσιωτίτσας με το πρόσχημα των αντιποίνων, ενώ ευθύνεται και για το ξεκλήρισμα της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων. Τα εγκλήματα της Μεραρχίας Εντελβάις ανέδειξε με τις έρευνές του ο Χέρμαν Φρανκ Μάγερ.

Στη «Μηχανή του Χρόνου» που προβλήθηκε στις 28 Οκτωβρίου (βλ. το βίντεο παρακάτω) αποκαλύπτονται τα ονόματα των αξιωματικών και των στρατιωτών που διέπραξαν τα ειδεχθή εγκλήματα, χωρίς ποτέ να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Μάλιστα κάποιοι από αυτούς έγιναν επιφανή στελέχη της μεταπολεμικής Γερμανίας. Στην εκπομπή μιλούν συγγενείς των θυμάτων και επιζώντες – μεταξύ αυτών και η Εσθήρ Κοέν, ο ιστορικός Ιάσων Χανδρινός, οι ιστορικοί ερευνητές Αλέκος Ράπτης και Απόστολος Παπαγεωργίου, ο Πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων Μωυσής Ελισάφ, ο καθηγητής Παιδαγωγικής Αθανάσιος Γκότοβος, ο καθηγητής Μαθηματικών Παναγιώτης Τσαμάτος και ο φιλόλογος Δημήτρης Βλαχοπάνος.

Die “Edelweiß”-Division war eine Eliteeinheit der Wehrmacht, die aus Österreichern und Bayern bestand und 1939-43 am Polen-, Frankreich- und Jugoslawienfeldzug sowie am Krieg gegen die Sowjetunion teilnahm. Ab Frühjahr 1943 war sie mit Besatzungsaufgaben auf dem Balkan und in Griechenland betraut. Dort wurden Repressalien gegen die ansässige Bevölkerung, Geiselerschießungen, Erschießungen der als Partisanenhelfer Verdächtigen, das Niederbrennen von Dörfern und der Abtrieb des Viehs ausgeübt. Allein in den drei Monaten zwischen Anfang Juli und Anfang Oktober 1943 sollen etwa 207 Ortschaften mit etwa 4.500 Häusern zerstört und über 2.000 Zivilisten, Griechen und Albaner, getötet worden sein.

Ein Beispiel dafür ist das Massaker von Kommeno in Epirus (Nord-Westen Griechenlands), dem 317 Einwohner zum Opfer fielen, darunter Kleinkinder, 94 Kinder unter 15 Jahren und zahlreiche Personen über 65 Jahre. Die Division beteiligte sich auch aktiv an der Durchführung der Deportation der jüdischen Gemeinde von Ioannina (Hauptstadt von Epirus) am 25. März 1944 nach Auschwitz-Birkenau. 95 Prozent der jüdischen Gemeinde wurden durch diese Aktion ausgelöscht. Im September 1943 übte die Division Massenmord an nach der Kapitulation Italiens auf der Insel Kefalonia gefangengenommenen Soldaten der Division Acqui. [Quelle: http://de.wikipedia.org/wiki/1._Gebirgs-Division_%28Wehrmacht%29]

Die Verbrechen der “Edelweiß”-Division untersucht Hermann Frank Meyer in seinem Buch „Blutiges Edelweiß. Die 1. Gebirgsdivision im Zweiten Weltkrieg“ (Berlin 2008).

Der griechische Sender Nerit widmete vor einigen Wochen eine Sendung (siehe Video oben – leider ohne englische oder deutsche Untertitel) diesem Thema, in der Überlebende und Zeitzeugen von den Verbrechen der “Edelweiß”-Division berichten. In der Sendung sprechen außerdem Forscher, wie Iason Chandrinos und Alekos Raptis, der Vorsitzende der jüdischen Gemeinde von Ioannina und Universitätsprofessor, Moisis Elisaf, und der Universitätsprofessor Athanasios Gotovos. Es sei zudem darauf verwiesen, dass die Taten der 1. Gebirgsdivision in der Bundesrepublik nie strafrechtlich geahndet wurden.

Deportation der Mitglieder der jüdischen Gemeinde von Ioannina am 25. März 2014.

Desde Grecia, Akí Salonika para Radio Sefarad: Ioánnina 70 Años 1944- 2014 In Memoriam de todos aquellos que no regresaron…

Στις 25 Μαρτίου συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την καταστροφή της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων από τους ναζί. Στο πλαίσιο της ραδιοφωνικής της εκπομπής, η Angela María Arbeláez διαβάζει τα ονόματα όλων σχεδόν των συμπολιτών μας που χάθηκαν στο Άουσβιτς. Με αφορμή αυτή τη θλιβερή επέτειο, ο “Ηπειρωτικός Αγών” δημοσιεύει ξανά το αφιέρωμα με την αναγνώριση προσώπων από τον εκτοπισμό των Εβραίων των Ιωαννίνων, στις 25 Μαρτίου του ’44.

DESDE GRECIA, AKÍ SALÓNIKA, CON ÁNGELA ÁRBELAEZ – Desde Grecia Akí, Salonika * se realiza en memoria de Sabby Cohen Z”L (1903-1944 Monastir, Salónica, Auschwitz) mártir de la Shoá. Recuerda el sufrimiento y honra la vida de su amada esposa Germain (Ζermain) -Matalón-(1910), Salónica.
Hoy recordamos los nombres de los Judíos de Ioánnina deportados en la madrugada de 25 de Marzo de 1944 hacía los campos de la muerte. In Memoriam!

Del libro de Christoph-U.Schminck-Gustavus “Memorias de la ocupación II. La destrucción de la Comunidad Judía de Yianina”. Ιταλοί και Γερμανοί στα Γιάννενα και η καταστροφή της Εβραικής Kοινότητας-Epimetro Dra.Rena Molho, Ed. Isnafí, 2008

Traducción fragmento: A.M.A
”Policía Secreta. Grupo 621 de la gendarmería del XXII Cuerpo de Tierra del Ejercito Alemán.
Madrugada del 27-3-1944
Informe
(…) El 25 de marzo de 1944 bajo la dirección del Mayor de la Policía Secreta Alemana, HABRANEK, y la cooperación del Ejercito, . De la policía militar, y la policía secreta GRUPO 621 de Ioánnina…fueron desterrados los judíos de Ioánnina. Se uso la colaboración de la Gendarmería helena (griega).
(…) A las 3 am del 25 de marzo los barrios judíos fueron cercados por el ejército…como equipaje pueden llevar por familia 50 kilos.
La Gendarmería y policía griegas, así como los miembros del Consejo de la Comunidad Israelita llevaron a cabo la información de los judíos. (…) Se dio a conocer también que los judíos que después de las 8am. no se presenten en los puntos señalados, serán tiroteados.
Los camiones se habían ubicado allí en los puntos señalados (…) cada ayudante del chofer era responsable de recibir y contar los judíos en su vehículo. Hacia las 10 am se había terminado la carga de los judíos presentes y la falange de 80 camiones se puso en marcha hacia Trikala (…)
La operación debe ser calificada de éxito, porque el 95% de los judíos censados se pudieron transportar. La cooperación de la Gendarmería y policía griega, y demás instituciones participantes fue ejemplar.
(…) En muy pocas oportunidades la población griega, se lamentó por los hechos (…) Puede deducirse que esta raza era rechazada por viejos y jóvenes. El destierro de los judíos, de acuerdo a informaciones llegadas a nosotros, fue un placer para la población. La simpatía hacia los alemanes aumentó gracias a esta operación.
Los últimos días se puede comprobar una sensación de calma en el comercio. Así se ve que la influencia, de los pocos hebreos, en el comercio era decisiva.
En total el 25 de marzo de 1944 se trasportaron 1.725 miembros de familias de raza judía.”
Firma: sub oficial Bergmayer Zein – sargento y responsable de Ioánnina.
Original: departamento ic-22–ejército- para información de Lowe.
Creditos:
Nombres de las victimas tomados de Kehila Kedosha Janina Synagogue.
Fotos del Bundesarchiv – Deportación de los Judíos de Ioánnina, 25 de marzo de 1944. Tomadas de la página web: y de wikimedia
Fotο: Rimonin Sinagoga de Ioánnina: A.M.A
– Con la voz del Rabino Arar de Atenas. 2010 [GR]
– Romaniote and Sephardic liturgical hymns. Moshe Halegua and Samuel Cohen(1913-2000).“Shema koli”. Escucha mi voz. Rab. Samuel Cohen. Recolección de Sakis Negrín . Ed. Museo Judío de Grecia. [HEB]

Interfaith Intercultural Dialogue Group * (Encounters) under one sky. Award Marca Colombia 100 Colombianos 2012 – Angela María Arbeláez

Haga clic en el enlace. Για να ακούσετε την εκπομπή, πατήστε εδώ.

Η γιορτή του Γιομ-Κιπούρ στα Γιάννενα

Η γιορτή του Γιομ-Κιπούρ

Τετάρτη, 2 Οκτωβρίου 2013 | του Αλέκου Ράπτη

εφ. “Ηπειρωτικός Αγών”

[Το παρόν άρθρο αναδημοσιεύεται ολόκληρο με την άδεια του συγγραφέα.]

Η Εβραϊκή Κοινότητα Ιωαννίνων, γιόρτασε και φέτος, στη Συναγωγή της, το Γιόμ-Κιπούρ. Η σημαντική αυτή γιορτή, που θεωρείται η μεγαλύτερη γιορτή του Εβραϊσμού, αποτελεί για τους συμπολίτες μας Γιαννιωτοεβραίους, αλλά και για τους Εβραίους όλου του κόσμου, την ημέρα, του Εξιλασμού και είναι ημέρα σκέψης, μετάνοιας, προσευχής και νηστείας.

Η διήμερη αυτή γιορτή, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 13 Σεπτεμβρίου 2013, καθώς και το Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2013 και τελέστηκε στην Συναγωγή, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο της πόλης των Ιωαννίνων, παρουσία δεκάδων συμπολιτών μας, Γιαννιωτοεβραίων, αλλά και άλλων ομοθρήσκων, που ήλθαν από από την Αθήνα και το Ισραήλ, καθώς και πολλών φίλων Γιαννιωτών.

Το ίδιο βράδυ του Σαββάτου 14 Σεπτεμβρίου, η Εβραϊκή Κοινότητα Ιωαννίνων, πραγματοποίησε γιορτινή εκδήλωση, σε γνωστό ξενοδοχείο της πόλης μας, μέσα στην κατάμεστη από κόσμο, αίθουσα, προς τιμή των συμμετεχόντων, στην γιορτή του Γιόμ-Κιπούρ.

Ο πρόεδρος της Κοινότητας, κ. Μωυσής Ελισάφ, μίλησε για την σημασία της γιορτής του Γιόμ- Κιπούρ, αναφέροντας πως, «αυτή η μεγάλη γιορτή τηρείται όχι για εθιμοτυπικούς ή θεολογικούς και μόνο λόγους, αλλά σαν ετήσιο προσκλητήριο ταυτότητας, πατρίδας χιλιετιών».

Στη συνέχεια αναφέρθηκε, στην τιμητική διάκριση, που θα απονεμηθεί εκ μέρους της Κοινότητας, στον Γιαννιώτη αγωνιστή του Ελληνικού Εβραϊσμού, τον κ. Μωρίς Χατζή, ενώ θα ακολουθήσει και έτερη τιμητική διάκριση, για να τιμηθεί ο Ιστορικός – συγγραφέας κ. Ιακώβ Σιμπή για το συναρπαστικό βιβλίο του, « Η διάσωση», που συνέγραψε με την δημοσιογράφο – Ιστορικό, κα. Καρίνα Λάμψα, τονίζοντας ο κ. Ελισάφ, πως «χρειαζόμαστε αυτές τις τιμητικές εκδηλώσεις, σε τούτη την εποχή. Ίσως τώρα στους χαλεπούς καιρούς, που διανύουμε, είναι περισσότερο από ποτέ άλλοτε αναγκαία, η απονομή των οφειλόμενων τιμών. Σήμερα όντως βιώνουμε, μια πρωτόγνωρη οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση. Κρίση δομών, θεσμών, αξιών και ασφαλώς και κρίση προσώπων. Οι σημασίες που ενώνουν τους πολίτες θρυμματίζονται ενώ, εκείνες που διαμελίζουν αποθεώνονται… Στα πρόσωπα λοιπόν των τιμωμένων, τιμούμε ανθρώπους, που δεν έμειναν έγκλειστοι στον εαυτό τους».

Ακολούθως πραγματοποιήθηκε η βράβευση του άξιου τέκνου της Κοινότητας με καταγωγή από τα Γιάννενα, του κ. Μωρίς Χατζή, ο οποίος δραστηριοποιείται στη μαχητική δημοσιογραφία, στην Αθήνα και είναι εκδότης, της ηλεκτρονικής εφημερίδας, «Η ΚΡΗΣΑΡΑ».

Ο κ. Χατζής, παρέλαβε την τιμητική πλακέτα, που του επιδόθηκε από την Γραμματέα της Κοινότητας κα Αλέγρα Μάτσα, ενώ στην συνέχεια, από το βήμα της εκδήλωσης, αναφέρθηκε στην αποφράδα ημέρα, την ημέρα του τραγικού εκτοπισμού, των Γιαννιωτοεβραίων συμπολιτών μας, από τους γερμανούς Ναζί, στα στρατόπεδα θανάτου, στο Άουσβιτς και στο Μπιρκενάου, στις 25 Μαρτίου 1944. Μέσα σ΄αυτό το φορτισμένο συγκινησιακό κλίμα, για την τραγωδία του αφανισμού της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων, ο ίδιος ο ομιλητής, μη δυνάμενος να συγκρατήσει τα δάκρυα του, με εμφανή συγκινησιακή φόρτιση, προχώρησε και ακόμη πιο παραπέρα, ξεκλειδώνοντας την μνήμη της ιστορικής ευθύνης, αναλογιζόμενος, αλλά και βάζοντας το κρίσιμο ερώτημα, στους προσκεκλημένους της εκδήλωσης, ένα ερώτημα που παραμένει ακόμη ταμπού, στην σύγχρονη γιαννιώτικη κοινωνία, «τι απέγιναν τα οικογενειακά και περιουσιακά στοιχεία των Γιαννιωτοεβραίων συμπολιτών μας μετά τον αφανισμό, ποιοι συμπολίτες μας τα σφετερίστηκαν και πως πραγματοποιήθηκε, αυτό το φοβερό «πλιάτσικο», μέσα στην μικρή μας πόλη, από τον Μάρτιο 1944 και μετά».

Αμέσως μετά, ακολούθησε η παρουσίαση του βιβλίου «Η διάσωση» από τις εκδόσεις Καπόν, που αποτέλεσε, την επίπονη εργασία δύο συγγραφέων, της κας. Καρίνας Λάμψα που είναι δημοσιογράφος- Ιστορικός και του κ. Ιακώβ Σιμπή που είναι Ιστορικός – συγγραφέας.

Το σημαντικό αυτό βιβλίο, αναφέρεται στην εκτόπιση και τον αφανισμό των Ελληνοεβραίων, στα Ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, στην διάρκεια του Β΄Π.Π, καθώς και στη διαφυγή, μελών των Εβραϊκών κοινοτήτων, από την κατεχόμενη Ελλάδα, στην διάρκεια του Β΄Π.Π.

Η βιβλιοπαρουσίαση του τόσου σημαντικού αυτού βιβλίου, έγινε από τον κ. Νίκο Μαραντζίδη, ο οποίος είναι Αναπληρωτής καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία, της Θεσσαλονίκης και επισκέπτης καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου, στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.

Ο κ. Μαραντζίδης, αναφέρθηκε στο βιβλίο που αποτυπώνει την «συνολική δράση», της Ναζιστικής βαρβαρότητας, εις βάρος του Ελληνικού Εβραϊκού πληθυσμού, ενώ μίλησε εκτενώς για το Εβραϊκό στοιχείο της Θεσσαλονίκης, καθώς και για τις άλλες Εβραϊκές Κοινότητες, όπως επίσης και για την Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων, που όλες αφανίστηκαν και έγιναν στάχτη, στα Ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, σαν να μην υπήρξαν ποτέ, σαν να μην έζησαν ποτέ.

Ο ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου, ο κ. Ιακώβ Σιμπή, τίμησε με την παρουσία του, την εκδήλωση και τους καλεσμένους στην γιορτή, για το Γιόμ-Κιπούρ και ανερχόμενος στο βήμα παρουσίασε, μια θεματική ενότητα, εμπλουτισμένη με σπάνιο, αδημοσίευτο, φωτογραφικό υλικό αρχείων, το οποίο ανακάλυψε στα Κεντρικά αρχεία του Ισραήλ, αλλά και σε άλλα ερευνητικά ισραηλιτικά ινστιτούτα, κατά το χρονικό διάστημα που πραγματοποιούσε, την συγκέντρωση του ιστορικού υλικού, για το βιβλίο του, «Η διάσωση».

Το σπάνιο αυτό, ιστορικό υλικό, που αποτελεί μια σειρά από Γιαννιώτικα συμβόλαια γάμου, τα κοινώς προικοσύμφωνα, στα εβραϊκά λεγόταν «κτουμπά», είναι σε διπλή γραφή, στην ελληνική και στην εβραϊκή γλώσσα, ένα εκ των οποίων, αναγράφει την χρονολογία του έτους 1798.

Κλείνοντας την ιστορική αυτή παρουσίαση, ο ίδιος ο Ιστορικός, αναφέρθηκε συνολικά, στην ταυτότητα του Ολοκαυτώματος και τι επέφερε η απώλεια και ο αφανισμός, συνολικά του Ελληνικού Εβραϊκού στοιχείου.

Την εκδήλωση, τίμησαν με την παρουσία τους, ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, κ. Φίλιππας Φίλιος, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κ. Τριαντάφυλλος Αλμπάνης, καθώς και μέλη της Πανεπιστημιακής κοινότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η βουλευτής Ιωαννίνων κα Άννα Ασημακοπούλου, ο τέως Πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος κ. Μωυσής Κωνσταντίνης, όπως επίσης και η κα. Ρένα Μόλχο από την πόλη της Θεσσαλονίκης, Ιστορικός και συγγραφέας, καθηγήτρια στο Πάντειο, διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.

Πηγή: agon.gr